سلامت روان مانند سلامت جسم حالتی است که در آن روان ما بیشینه عملکرد خود را دارد و در بهترین وضعیت خود به سر می‌برد. براساس تعریف انجمن روانشناسی آمریکا (APA=American Psychological Association) حالتی ذهنی که با بهزیستی عاطفی، سازگاری رفتاری و اضطراب کم و قابل کنترل همراه است را سلامت روان می‌گوییم.
چه عواملی باعث تهدید سلامت روان می‌شوند؟
وجود گرانی، تورم، ناامنی، بی‌ارزشی شدید پول ملی، افزایش ناامیدی و… می‌تواند بنیادهای سلامت روان فرد و اجتماع را تخریب کند. این رخدادها اعتماد و امید اجتماعی را به‌طور جبران‌ناپذیری کاهش می‌دهد. بی‌اعتمادی آسیب‌های گسترده‌ای در سطح فردی و اجتماعی وارد می‌کند که متاسفانه از نتایج آن:
- احتمال تعامل و مراودات فرد با دیگران کمتر خواهد شد؛
- درباره دیگران قضاوت ضعیف‌تری خواهد داشت؛
- شکایت و بدبینی بیشتری نسبت به دیگران پیدا خواهد کرد؛
- گرایش به رفتارهای ضد اجتماعی بیشتر می‌شود؛
- مشکلات بین فردی بی‌شماری بروز می‌کند و کاهش رضایتمندی از روابط بین فردی بیشتر می‌شود.
زندگی در چنین شرایطی در کنار فاکتورهای دیگری مثل ژنتیک، بافت خانواده، تربیت فرد در کودکی، خلق و خوی اولیه فرد و… بستر مناسبی برای دور شدن از سلامت روان وبرخورداری از اختلالات روانشناختی مثل افسردگی، اضطراب، وسواس فکری- عملی و… می‌سازد.
راهکارهای موثر در حفظ سلامت روان
زندگی مجموعه‌ای از انتخاب‌هاست و هر انتخابی بالغاته محسوب می‌شود که توام با آگاهی باشد و قطعا در مسیر سلامت روان قرار دارد. آنچه اهمیت دارد انتخاب درست ما است. روانشناسی برای چنین شرایطی راهکارهایی دارد تا از سلامت روان فاصله نگیریم:
- پرورش خوش‌بینی: چون منتهی به امید می‌شود و امید ما را به سوی اقدام و عمل سوق می‌دهد.
- فراهم کردن چارچوبی برای زیستن و احیای خود در شرایط دشوار: با مراقبت درست از جسم و پیشگیری از فرسودگی و خستگی بدنی و روانی و تقویت روابط بین فردی و پرداختن به امر اجتماعی. از همین‌رو انجام ورزش‌های مانند یوگا در مشهد یا شرکت در کلاس پیلاتس بانوان در مشهد علاوه‌بر بهبود شرایط جسمی به سلامت روان نیز کمک می‌کنند.
ویژگی‌های افرادی با سلامت روان مناسب
ویژگی‌های افرادی که سلامت روان بالایی دارند:
- در سه مولفه بنیادین فکر، احساس و رفتار هماهنگی و تعادل دارند؛
- روابط سازنده و سالمی را تجربه می‌کنند؛
- انعطاف‌پذیرند و از سازگاری اجتماعی برخوردارند؛
- با چالش‌ها و مشکلات زندگی به شکل موثری روبرو می‌شوند؛
- پذیرش ضعف و شکست دارند،
- قاطعیت و توانایی “نه” گفتن در مواقع لازم را دارند؛
- می‌توانند اضطراب خود را کنترل کنند.
سلامت روان در هر مرحله از زندگی از کودکی و نوجوانی تا بزرگسالی مهم است. طراحی بدن انسان به شکلی است که باید عواطف آن ابراز و تخلیه شوند. یعنی با سرکوب آگاهانه و غیرآگاهانه عواطف که متاسفانه اکثر افراد انجام می دهند، از سلامت روان فاصله می‌گیرند. در واقع ما طوری تکامل پیدا کرده‌ایم که دیگران برای ما اهمیت داشته باشند.
این مورد باعث احساس ارتباط و سرزندگی در ما می‌شود. بدن انسان برای هضم تجربیات دشوار زندگی نیاز دارد که عواطف خود را تخلیه کند. بدن برای هضم و خارج کردن انرژی متلاطم از خودش از روش‌هایی مثل گریه کردن، حرف زدن، فریاد زدن یا حتی گاهی اوقات محکم بستن در استفاده می‌کند. وقتی ما حس کنیم که شنیده می‌شویم، نیازی به فریاد زدن نداریم.
زمانی که شخص مطمئنی داشته باشیم که بتوانیم احساسات‌مان را با او در میان بگذاریم، نیازی به سرکوب و خاموش نمودن عواطف‌مان نداریم. چنانچه پذیرفته شویم،شرمی نخواهیم داشت.
برای بهبود سلامت روان چه کنیم؟
- خواب کافی؛
- آکاهانه خوردن؛
- امتناع از مصرف الکل و مواد مخدر؛
- در معرض نور خورشید (بهترین داروی ضد افسردگی) قرار گرفتن؛
- فعالیت و ورزش؛
- انجام کارهای لذت‌بخش؛
- داشتن معنا در زندگی؛
- هدفمند حرکت کردن به سوی پیشرفت؛
- برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران؛
- کمک به دیگران در حد توان؛
- در خواست کمک از دیگران در صورت نیاز؛
زمانی زندگی معنادار می‌شود که:
به سوی چشم‌انداز و هدفی حرکت کنیم، نه زمانی که به هدف برسیم.
فارغ از اینکه به خط پایان برسیم یا نه، هنگام تلاش در این مسیر،معنا را خواهیم یافت و سلامت روان را تجربه خواهیم کرد.
زمانی که سلامت روان داشته باشیم:
- خود را لایق بهترین نسخه خود می دانیم:
شغل رویایی، بدنی که همیشه آرزو داشتیم، آرامش ذهنی، اعتماد به نفس، شادی و سلامتی و حتی تجربه بهترین دوستی‌ها - هر کاری را برای رضایت خودمان انجام می‌دهیم نه از روی اجبار و..
پس هر تلاش و پیشرفتی آسان‌تر و لذت‌بخش‌تر می‌شود و برای‌مان معنا می‌سازد.
سخن پایانی
سلامت روان پیچیده‌تر از آن است که در لایه‌های سطحی دیده شود. تنها افرادی که رنج نمی‌کشند و ناراحت نمی‌شوند، مرده‌ها هستند. زنده بودن، یعنی گاهی آسیب دیدن، شکست خوردن، دچار استرس شدن، اشتباه کردن و همچنان ادامه دادن.
امید است در کشاکش این روزگار سخت، همچنان محکم و استوار، در یافتن معنای زندگی خود قدم بردارید و برخوردار از سلامت روان ناملایمات را تاب بیاورید و با افتخار نسخه جدید خود را نظاره‌گر باشید.
