آشنایی با موسسات مردم نهاد| ویژگی‌ها، چالش‌ها و حوزه فعالیت‌های آن‌ها با تاکید بر موسسات مردم نهاد حمایت از زنان

موسسات مردم نهاد (NGO) به سازمان‌هایی اطلاق می‌شود که به‌طور مستقل از دولت‌ها و با هدف خدمت به جامعه، ارتقاء حقوق بشر، توسعه پایدار، حفاظت از محیط زیست و انجام فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی تأسیس می‌شوند. این موسسات به‌طور معمول غیرانتفاعی هستند و به دنبال تأمین منافع عمومی و حل مسائل اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی هستند.

ویژگی‌های موسسات مردم نهاد

موسسه‌های مردم نهاد یا همان NGOها دارای ویژگی‌های مشخصی هستند:

• غیرانتفاعی: هدف اصلی موسسات مردم نهاد کسب سود نیست، بلکه بهبود شرایط اجتماعی و اقتصادی جامعه است؛
• استقلال: این موسسات از نظر مالی و مدیریتی مستقل از دولت‌ها عمل می‌کنند؛
• داوطلبانه: بسیاری از اعضای این موسسات به‌صورت داوطلبانه فعالیت می‌کنند؛
• تنوع فعالیت‌ها: موسسات مردم نهاد می‌توانند در زمینه‌های مختلفی مانند حقوق بشر، آموزش، بهداشت، محیط زیست، کمک‌های بشردوستانه و … فعالیت کنند.

نقش موسسات مردم نهاد

چنین موسساتی دارای نقش‌های مختلفی در جامعه هستند:

• آگاهی‌بخشی: این موسسات به مردم اطلاعات لازم را درباره حقوق و مسئولیت‌های‌ آنان ارائه می‌دهند؛
• حمایت از اقشار آسیب‌پذیر: موسسات مردم نهاد معمولاً به حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر مانند زنان، کودکان و اقلیت‌ها می‌پردازند؛
• توسعه پایدار: بسیاری از این موسسات در راستای توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست فعالیت می‌کنند؛
• پیگیری حقوق بشر: برخی از موسسات مردم نهاد به‌طور خاص بر روی مسائل حقوق بشری تمرکز دارند و به دنبال ایجاد تغییرات مثبت در این حوزه هستند.

موسسات مردم نهاد حمایت از زنان (NGOs)

موسسات مردم نهاد (NGOs) که به حمایت از زنان می‌پردازند، به‌طور خاص به مسائل و چالش‌های مربوط به حقوق زنان، برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان توجه دارند. این موسسات در تلاش‌اند تا شرایط زندگی زنان را بهبود بخشند، به حقوق آن‌ها احترام بگذارند و به آن‌ها کمک کنند تا در جامعه فعال‌تر و مستقل‌تر شوند.

در سراسر جهان، سازمان‌های جهانی متعددی وجود دارند که به‌منظور کاهش آسیب‌های زنان و حمایت از حقوق آن‌ها فعالیت می‌کنند. این سازمان‌ها با اجرای برنامه‌های مختلف، ارائه کمک‌های مالی، فنی و ترویج سیاست‌های حمایتی نقش مهمی در بهبود وضعیت زنان در سراسر جهان ایفا می‌کنند.

آشنایی با این سازمان‌ها و حیطه های فعالیت آن‌ها به‌منظور آگاهی و الگوبرداری مناسب و ترسیم دقیق‌تر نقشه راه برای گام‌های موثرتر در این زمینه مناسب و ضروری به‌نظر می‌رسد. امروزه الگوبرداری در سازمان‌های جهانی به ویژه در حوزه‌هایی مانند آسیب‌های زنان و حمایت از آن‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است. الگوبرداری به سازمان‌ها کمک می‌کند تا بهترین شیوه‌ها و رویکردهای موفق را شناسایی کرده و آن‌ها را به کار گیرند.

در زمینه آسیب‌های زنان و حمایت از آن‌ها، الگوبرداری می‌تواند به شناسایی راه حل‌های موثر و کاربردی منجر شود که به کاهش آسیب‌ها و بهبود وضعیت زنان کمک می‌کند. امروزه زنان در سراسر جهان با چالش‌ها و آسیب‌های متعددی مواجه هستند. اگرچه این چالش‌ها در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه به تناسب شرایط، تفاوت‌هایی دارد اما می‌توان در کل به شماری از آن‌ها اشاره کرد:

• خشونت خانگی: یکی از شایع‌ترین آسیب‌ها، خشونت خانگی است که زنان را در خانه و از سوی اعضای خانواده تهدید می‌کند؛
• تبعیض جنسیتی: تبعیض در محیط‌های کاری، آموزشی و اجتماعی نیز یکی از آسیب‌های جدی است که زنان با آن روبه‌رو می‌شوند؛
• نابرابری دسترسی به منابع: زنان در بسیاری از جوامع به منابع اقتصادی، آموزشی و بهداشتی دسترسی کمتری دارند.

به‌منظور آشنایی صحیح و الگوبرداری مناسب درباره حمایت از زنان در جوامع مختلف در بخش اول این پژوهش به چالش‌های عمده در کشورهای مختلف در زمینه زنان می پردازیم و در بخش دوم  با سازمان‌های جهانی حمایت از زنان و حوزه کار و نحوه کمک‌رسانی هر یک از آن‌ها آشنا می شویم.

بخش اول: شیوه حمایت از زنان در کشورهای پیشرفته و کشورهای در حال توسعه

حمایت از زنان و مقابله با آسیب‌های مرتبط با آن‌ها از موضوعات مهمی هستند که در کشورهای مختلف با روش‌های متفاوتی مورد توجه قرار می‌گیرند. این روش‌ها شامل قوانین، سیاست‌ها، و برنامه‌های حمایتی می‌شوند. در مجموع، کشورهای مختلف به تناسب وضعیت اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی خود، روش‌های متفاوتی را برای حمایت از زنان و مقابله با آسیب‌های مرتبط با آن‌ها به کار می‌برند.

برخی از کشورهای پیشرفته‌تر، با توجه به منابع مالی و ساختارهای اجتماعی خود، برنامه‌های جامع‌تری دارند.  در حالی که در کشورهای در حال توسعه، تمرکز بیشتری بر روی قوانین اساسی و برنامه‌های حمایتی ابتدایی است. از آنجا که ایران در شمار کشورهای در حال توسعه قرار می‌گیرد به منظور الگوبرداری مناسب، در ادامه به بررسی و شناسایی چالش‌های عمده در کشورهای در حال توسعه در زمینه زنان می‌پردازیم.

کشورهای در حال توسعه به‌طور معمول با مشکلات و چالش‌های منحصربه‌فردی در این زمینه مواجه هستند که می‌تواند شامل فقر، نابرابری‌های اجتماعی، ضعف زیرساخت‌ها، و فرهنگ‌های سنتی باشد. از جمله موارد زیر:

1. چالش‌های عمده در کشورهای در حال توسعه
   1. فقر و نابرابری اقتصادی
      1. نقش فقر در آسیب پذیری زنان: زنان در کشورهای در حال توسعه معمولا با فقر بیشتری مواجه هستند که این امر آن‌ها را نسبت به خشونت خانگی و سوءاستفاده‌های دیگر آسیب پذیرتر می‌کند. فقر می‌تواند توانایی زنان را برای برای دسترسی به خدمات حمایتی و حقوقی کاهش دهد؛
      2. عدم دسترسی به منابع: نداشتن منابع مالی و اقتصادی می‌تواند مانع از توانمندسازی زنان و ارتقای موقعیت اجتماعی آن‌ها شود.
   2. ضعف زیرساخت‌ها
      1. محدودیت در خدمات حمایتی: بسیاری از کشورهای در حال توسعه به دلیل کمبود بودجه و منابع، قادر به تأمین خدمات جامع حمایتی مانند پناهگاه‌ها، خدمات مشاوره، و کمک‌های قانونی نیستند؛
      2. کمبود برنامه های آموزش: نبود برنامه‌های آموزشی گسترده در مورد حقوق زنان و پیشگیری از خشونت می‌تواند مانع از آگاهی‌رسانی و تغییر رفتارهای فرهنگی و اجتماعی شود.
   3. فرهنگ و سنت‌های اجتماعی
      1. نقش فرهنگ و سنت: در برخی از کشورها، سنت‌ها و فرهنگ‌های محلی می‌توانند به نفع مردان و به ضرر زنان عمل کنند، و این مسئله ممکن است به مقاومت در برابر تغییرات اجتماعی و قوانین جدید منجر شود؛
      2. آسیب‌پذیری ناشی از نابرابری‌های جنسیتی: نقش‌های سنتی و جنسیتی که به نابرابری‌ها دامن می‌زنند، مانع از برقراری برابری واقعی در جامعه می‌شوند.
2. برنامه‌ها و سیاست‌ها در کشورهای در حال توسعه
   1. تصویب قوانین ابتدایی
      1. قوانین ضد خشونت: بسیاری از کشورهای در حال توسعه قوانینی برای مقابله با خشونت خانگی وسوءاستفاده های جنسی تصویب کرده‌اند، هرچند اجرای این قوانین ممکن است با چالش‌های زیادی مواجه باشد؛
      2. حمایت از حقوق زنان: تلاش برای تصویب قوانین برای ارتقای حقوق زنان و جلوگیری از تبعیض در محیط کار و دیگر زمینه‌ها.
   2. برنامه‌های حمایتی و اجتماعی
      1. ایجاد پناهگاه‌ها: برخی از کشورها اقدام به تأسیس پناهگاه‌ها و مراکز حمایتی برای زنان آسیب دیده از خشونت خانگی کرده‌اند، هرچند که تعداد و کیفیت این مراکز ممکن است محدود باشد؛
      2. خدمات مشاوره‌ای: تلاش برای ارائه خدمات مشاوره‌ای به زنان آسیب دیده، به ویژه از طریق سازمان‌های غیردولتی و نهادهای محلی.
   3. برنامه‌های آموزشی و آگاهی‌رسانی
      1. آموزش عمومی: برنامه‌های آموزشی برای ارتقای آگاهی در مورد حقوق زنان و پیشگیری از خشونت، به ویژه در مدارس و جوامع محلی.
      2. تغییر نگرش‌های اجتماعی: تلاش برای تغییر نگرش‌ها و رفتارهای فرهنگی که به نفع خشونت علیه زنان عمل می‌کنند.
   4. همکاری‌های بین‌المللی و کمک‌های مالی
      1. کمک‌های بین‌المللی: بسیاری از کشورهای در حال توسعه از کمک‌های مالی و فنی سازمان‌های بین‌المللی و غیردولتی بهره‌مند می‌شوند که به آن‌ها در ایجاد و تقویت برنامه‌های حمایتی و قوانین ضد خشونت کمک می‌کند.
      2. پروژه‌های مشترک: همکاری با سازمان‌های جهانی مانند سازمان ملل، برای پیاده‌سازی پروژه‌های ارتقای حقوق زنان و مقابله با خشونت .
   5. چالش‌های اجرای قوانین
      1. ضعف در اجرای قوانین و مشکلات اجرایی: حتی اگر قوانین حمایتی در کشورهای در حال توسعه وجود داشته باشند، ممکن است مشکلاتی در اجرای صحیح و کارآمد آن ها وجود داشته باشد، از جمله کمبود منابع، فساد، و ضعف در سیستم قضایی.
      2. مقاومت فرهنگی و اجتماعی
         1. مقاومت در مقابل تغییر: مقاومت فرهنگی و اجتماعی ممکن است مانع از پذیرش و اجرای قوانین جدید شود، به ویژه در جوامع با سنت های عمیق و نگرش های محافظه کارانه.
      3. کمبود آموزش و منابع
         1. آموزش نادرست: نداشتن برنامه‌های آموزشی و آگاهی‌رسانی موثر می‌تواند باعث عدم آشنایی زنان با حقوق خود و منابع حمایتی موجود شود.

بخش دوم: سازمان مردم نهاد جهانی برای حمایت از زنان

موسسات مردم نهاد جهانی متعددی وجود دارند که به‌منظور کاهش آسیب‌های زنان و حمایت از حقوق آن‌ها فعالیت می‌کنند. این سازمان‌ها با اجرای برنامه‌های مختلف، ارائه کمک‌های مالی و فنی و ترویج سیاست‌های حمایتی، نقش مهمی در بهبود وضعیت زنان در سراسر جهان ایفا می‌کنند. در ادامه، برخی از مهمترین این سازمان‌ها و فعالیت‌های آن‌ها معرفی شده‌اند:

۱- سازمان ملل متحد(UN)

1- زنان سازمان ملل متحد( UN Women )

 در سال 2010 تأسیس شد و به‌عنوان نهاد اصلی سازمان ملل برای برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان عمل می‌کند. فعالیت‌های این سازمان شامل: 

1. ترویج برابری جنسیتی در سیاست‌‌گذاری‌ها و قوانین؛
2. حمایت از حقوق زنان و دختران؛
3. اجرای برنامه‌های آموزشی و آگاهی بخشی در زمینه حقوق زنان؛
4. ارائه کمک‌های مالی به پروژه‌های مربوط به زنان .

2- صندوق جمعیت سازمان ملل (UNFPA )

این موسسات مردم نهاد  با تمرکز بر سلامت جنسی و باروری زنان، به موارد زیر می پردازد:

1. بهبود دسترسی به خدمات بهداشتی و مراقبت‌های باروری؛
2. آموزش و آگاهی بخشی در زمینه سلامت جنسی و باروری؛
3. حمایت از برنامه های کاهش مرگ و میر مادران و کودکان .

3- سازمان بهداشت جهانی (WHO)

 به‌عنوان نهاد اصلی بهداشت عمومی جهان، برنامه‌های متعددی برای حمایت از سلامت زنان اجرا می‌‌کند. این برنامه‌ها شامل:

1. بهبود دسترسی به خدمات بهداشتی برای زنان؛
2. ارائه راهکارهایی برای کاهش مرگ و میر مادران؛
3. ترویج سلامت روانی و جسمی زنان؛
4. مقابله با بیماری‌های جنسی و ارائه آموزش‌های مربوط به پیشگیری از آن‌ها.

4- صندوق کودکان سازمان ملل متحد(UNICEF )

این موسسات مردم نهاد  با تمرکز بر حقوق کودکان و نوجوانان، برنامه‌هایی را برای حمایت از دختران اجرا می‌کند از جمله :

1. ترویج تحصیل دختران و کاهش نابرابری‌های جنسیتی در آموزش؛
2. مبارزه با خشونت علیه دختران و زنان جوان؛
3. حمایت از حقوق کودکان در زمینه‌های بهداشت، تغذیه و آموزش .

5- بانک جهانی( world bank)

بانک جهانی با ارائه کمک‌های مالی و فنی به کشورهای در حال توسعه، به بهبود وضعیت زنان کمک می‌کند. فعالیت‌های این سازمان شامل:

1. تأمین مالی پروژه‌های اقتصادی و اجتماعی مرتبط با زنان؛
2. ترویج مشارکت زنان در بازار کار و کارآفرینی؛
3. حمایت از برنامه‌های آموزشی و بهداشتی برای زنان.

6- صلیب سرخ جهانی(ICRC)

صلیب سرخ جهانی از موسسات مردم نهاد است که با ارائه کمک‌های بشردوستانه به زنان در مناطق بحران زده، نقش مهمی در حمایت از زنان ایفا می‌کند از جمله:

1. ارائه کمک‌های اضطراری به زنان و کودکان در مناطق جنگی و بحران زده؛
2. حمایت از حقوق زنان در شرایط اضطراری و پس از بحران؛
3. اجرای برنامه های بهداشتی و روانی برای زنان آسیب دیده.

7- سازمان بین المللی کار (ILO)

 با هدف بهبود شرایط کار زنان و ترویج برابری جنسیتی در محیط‌های کاری فعالیت می‌کند. این برنامه‌ها شامل:

1. تدوین و اجرای قوانین و سیاست‌های حمایتی برای زنان در محیط‌های کاری؛
2. ترویج حقوق زنان در زمینه‌های کار و اشتغال؛

۳- اجرای برنامه‌های آموزشی و توانمندسازی اقتصادی برای زنان.

8- بنیاد جهانی زنان(global fund for women)

این بنیاد با حمایت از پروژه‌های محلی و بین‌المللی، به بهبود وضعیت زنان در جوامع مختلف کمک می کند از جمله:

1. تأمین مالی پروژه‌های محلی مرتبط با حقوق زنان؛
2. حمایت از گروه‌های محلی و سازمان‌های زنان؛
3. ترویج حقوق زنان در سطح جهانی و مقابله با تبعیض جنسیتی.

نمونه هایی از پروژه های حمایت شده توسط موسسات مردم نهاد و بنیاد جهانی زنان

1. پروژه های مقابله با خشونت جنسیتی: بنیاد جهانی زنان به سازمان‌هایی کمک مالی ارائه کرده است که در زمینه مقابله با خشونت جنسیتی فعالیت می‌کنند. به‌عنوان مثال، پروژه‌هایی که به ارائه خدمات حمایتی به قربانیان خشونت، ایجاد پناهگاه‌های امن و ارائه آموزش‌های پیشگیری از خشونت می‌پردازند؛
2. برنامه های توانمندسازی اقتصادی: بنیاد به سازمان‌هایی که برنامه‌های توانمندسازی اقتصادی برای زنان اجرا می‌کنند، کمک کرده است . این برنامه‌ها شامل آموزش مهارت‌های شغلی، حمایت از کارآفرینی زنان و ایجاد شبکه‌های حمایتی برای زنان کارآفرین است؛
3. پروژه‌های آموزشی: بنیاد جهانی زنان به سازمان‌هایی کمک کرده است که برنامه‌های آموزشی برای دختران و زنان ارائه می‌دهند. این شامل آموزش‌های رسمی و غیررسمی، برنامه‌های سوادآموزی و آموزش‌های مهارتی است؛
4. سلامت وحقوق باروری: بنیاد از پروژه‌هایی حمایت کرده است که به بهبود سلامت و حقوق باروری زنان می پردازند. این شامل دسترسی به خدمات بهداشتی، آموزش در زمینه سلامت جنسی و باروری و حمایت از حقوق باروری زنان است.

شیوه های حمایت وهمکاری موسسات مردم نهاد جهانی

• ارائه کمک های مالی: بنیاد جهانی زنان کمک‌های مالی مستقیم به سازمان‌های محلی زنان ارائه می‌دهد. این کمک‌ها می‌تواند به‌صورت کمک‌های کوچک و بزرگ باشد و به پروژه‌های مختلف اختصاص یابد؛
• توانمندسازی سازمان‌های محلی: این بنیاد با ارائه آموزش‌ها و منابع لازم به سازمان‌های محلی کمک می‌کند تا ظرفیت‌های خود را افزایش دهند و بتوانند برنامه‌های خود را بهتر اجرا کنند.

چنانچه ذکرشد موسسات مردم نهاد و سازمان های جهانی متعددی با اجرای برنامه ها و ارائه کمک‌های متنوع، نقش مهمی در حمایت از حقوق زنان و کاهش آسیب‌های آن‌ها ایفا می‌کنند که  برخی از این برنامه‌ها در جهت پیشگیری از چالش‌ها و برخی از آن‌ها برای رفع یا کاهش مشکلات در مواجه شدن با  بحران‌ها است. این سازمان‌ها با ترویج برابری جنسیتی، ارائه آموزش‌های لازم، بهبود دسترسی به خدمات بهداشتی و اقتصادی و مقابله با تبعیض و خشونت، به بهبود وضعیت زنان در سراسر جهان کمک می‌کنند.

انجمن توانمندسازی کرانه حضور در مشهد از جمله موسسات مردم نهاد یا همان NGO محسوب می‌شود که به هدف حمایت از زنان و دختران تشکیل شده است.